Boekje over geneeskunde in de 13de eeuw

Een boekje van 148 bladzijden over geneeskunde geschreven in het jaar 1220 is zojuist door de Universiteit van Agadir uitgegeven. Het maakt deel uit van een serie over medische manuscripten uit Andalusië en Marokko. Het boekje met de titel "Het boek van de geneeskunde" (كتاب حياة النفس في الطب) beschrijft in zestien artikelen in Maghrebi schriftsysteem het menselijke lichaam en wat er nodig is om gezond te blijven.

Volgens onderzoeker Mahdi Essaidi werd het boekje onlangs in de Hassania Bibliotheek gevonden. Het bestaat uit drie hoofdstukken: een beschrijving van de wereld en de indeling van de soorten levende wezens; een beschrijving van de mens en zijn plaats in de wereld en een systematische beschrijving van de lichaamsdelen van het hoofd tot de voeten. Daarnaast worden in die tijd veelvoorkomende ziektes beschreven. Het boekje bevat tips en adviezen om gezond te blijven. Bestaande geneesmiddelen en het soort geschikte eten en drinken worden besproken.

De eerste twee delen van het boekje zijn theoretisch. Het laatste is meer praktisch. Het boekje is zeldzaam en is van een onbekende auteur. Het lijkt te zijn geschreven en aangeboden aan een prins uit de nadagen van de Almohaden amazigh dynastie die vanuit Marrakech zowel in Marokko als in Andalusië heeft geregeerd. Mogelijk werd het boekje lange tijd in een kleine en gesloten kring gelezen.

De auteur moet op de hoogte zijn geweest van geneeskunde uit vroegere eeuwen. Hij geeft een samenvatting weer van de theorieën van Aristoteles en Socrates over geneeskunde. In die tijd waren de Griekse filosofie en geneeskunde algemeen aanvaard. Artsen en filosofen zoals Averroès (1126-1198) hebben daarover geschreven. Hun schriften hebben generaties artsen beïnvloed.

Maar de theorieën besproken in het boekje worden niet door praktisch onderzoek ondersteund ondanks het feit dat artsen en apothekers in de tijd van de auteur bekend waren met gevorderde methoden om onderzoek te doen naar de effectiviteit van medicijnen. Ze konden met lichamen experimenteren en medicijnen maken en testen.

De verdienste van het boekje volgens de onderzoeker van de Universiteit van Agadir is dat het een idee geeft over geneeskunde zoals gepraktiseerd in de Middeleeuwen in Andalusië en in Marokko. De beste manier om gezond te blijven, zo lijkt de anoniem auteur te willen zeggen, is vroegtijdig ziektes opsporen en buiten de deur houden door een gezonde voeding waarin ruimte is medicinale planten. Voor elk lichaamsdeel is een lijst opgenomen met medicijnen die men kan gebruiken.

Afbeelding: een pagina uit het manuscript over gemeeskunde in de 13 de eeuw.
Een recensie van het boekje is in krant Tanger van 01 maart verscheven.

Meer lezen over manuscripten uit Marokko:

Twee publicaties over islam in Souss
Twee recente publicaties over islam in Souss: In 2023 verscheen een biografie van Mohamed El Othmani (1922-1984). Hij was docent, dichter en in de jaren 1950 betrokken bij het verzet. Hij doceerde in Inezgane, Marrakech, Tafraout, Tiznit, Tanalt, en Achtouken. Hij verzorgde zijn lezingen in religieuze scholen en via de regionale radio van Agadir in de taal die de mensen verstaan: Tamazight. Hij heeft ook in Fes en Meknes gewerkt voordat hij ziek werd. Hij stierf in een kliniek in Casablanca. Het artikel over zijn leven en werk is in oktober 2024 bijgewerkt en staat op de website ma3lama.com. De tweede publicatie is een biografie van Mohamed Al Ilghi (1920-1997). De publicatie maakt deel uit van de serie Brieven uit Souss, een serie boeken met niet eerder gepubliceerde documenten over de regionale cultuur en geschiedenis verzorgd door de Universiteit van Agadir. De auteur El Mahdi Saidi schrijft dat hij tien jaar aan de 800 bladzijden tellende biografie heeft gewerkt, inclusief de vertaling van 200 manuscripten met gedichten en artikelen.

Reisverslag: een pelgrimstocht naar Mekka
Het reisverslag is een van de meest voorkomende literaire genres in Marokko. Het beroemde boek “Rihla” van de hand van Ibn Batouta (1304-1368) is ongetwijfeld het meest bekend. Dat werd door de eeuwen heen gebruikt als voorbeeld voor het geschreven reisverslag. Onder de reisverslagen valt nog een specifiek genre van dagboeken door pelgrims. Jaarlijks maken duizenden mensen de tocht naar Mekka. Een lange, vermoeiende en soms ook gevaarlijke reis over land of via de zee met een tussenstop in Gibraltar, Marseille, Malta en Alexandrië. Moderne luchtvaart maakt de reis een stuk makkelijker maar levert weinig reisverslagen op. Reizen over land is daarom een stuk interessanter zoals te lezen in de laatste publicatie “Rihla Hijazia” verschenen onder de titel Brieven uit Souss.