Barack Obama en het Iraans atoomprogramma

Israël heeft vandaag militaire installaties in Iran aangevallen. De aanval kwam nadat het Internationaal Atoomagentschap (IAEA) op 12 juni het land heeft bekritiseerd voor het niet toelaten van inspecteurs om de faciliteiten te controleren op het verrijken van uranium. Het conflict tussen Iran en het agentschap dateert uit de jaren toen Amerika onder Barack Obama toenadering zocht met het regime in Teheran. Wat ging er mis?   

Bezorgde buurlanden zoals Israël en Saoedi-Arabië waren vanaf het begin wantrouwig omdat Iran rijk is aan gas en olie en heeft geen atoomenergie nodig. Ze drongen bij de Amerikanen erop aan om een einde te maken aan het programma maar werden vanaf 2007 tegengewerkt.

Amerika onder leiding van Barack Obama had er belang bij om banden met de moslim wereld na de aanslagen van 09/11 aan te halen. Twee weken nadat hij in maart 2009 werd beëdigd publiceerde hij een video in het Perzisch ter gelegenheid van het Nowruz Nieuwjaar: “De Verenigde Staten erkennen samen met de internationale gemeenschap dat u recht heeft op het gebruik van atoomenergie voor vreedzame doeleinden.”

Drie maanden later hield hij een toespraak in Egypte: “Het is begrijpelijk dat mensen zich afvragen waarom sommige landen wel atoomwapens mogen hebben en anderen niet. Geen land heeft het recht om dat te beslissen. Amerika werkt aan een wereld zonder atoomwapens. Alle landen hebben het recht om atoomenergie voor vreedzame doelen te begrijpen, inclusief Iran, zoals het Non-proliferatieverdrag uit 1963 voorschrijft.”

Er speelde nog een probleem waar ook Iran zich mee bemoeit. Obama wilde een Palestijnse staat. Israël eiste garanties voor de eigen veiligheid. Een nieuw Palestijnse staat geleid door onverzettelijke heethoofden met banden met het regime van Iran is moeilijk aan de publieke opinie in Israël en in Amerika  te verkopen. Dat was de taak van Benjamin Netanyahu om het uit te leggen. Hij werd toen net gekozen.

In zijn memoires uit 2022 schrijft hij dat een atoombom in handen van radicale islamisten in Teheran een nachtmerrie was voor zijn land en voor de Arabische Golfstaten waarmee hij samenwerkt. Hij stelde twee voorwaarden om te beginnen met onderhandelingen. De eerste is het erkennen door de Palestijnen van Israël als de staat van het joodse volk. De tweede is het ontwapenen van Palestijnse gebieden. Raketten, aanslagen en terreur moeten stoppen.

Na de Arabische lente kreeg Iran meer invloed in het Midden Oosten. Het had gewapende milities in Irak, Syrië, Libanon en Jemen. Iran wilde geen vrede maar controle over het Midden Oosten. Het regime werkt naar wat de stichter van de islamitische republiek Ayatollah Khoemeini (1902-1989) beschreef als de vernietiging van de kleine Satan (Israël) en de verwijdering van de grote Satan (Amerika) uit de regio. Het regime exporteerde onverminderd de eigen versie van de islamitische revolutie.

De administratie van Obama had een kans om het regime in Iran tot concessies te dwingen maar deed het niet. Tijdens de verkiezingen van juni 2012 kwam er fraude door de islamisten aan het licht. Kritiek van de oppositie werd met keiharde repressie beantwoord. Er is op demonstranten met scherp geschoten. Het hele volk was op straat.  Alleen tijdens de revolutie van 1979 waren er zoveel mensen bijeen. “The world is watching”, zei Obama tijdens een persconferentie op 23 juni. Hij wilde koste wat het kost een deal met het regime dat bezig was een atoombom te maken.  

Obama heeft om ideologische en politieke redenen gewerkt aan een Iraans - Israëlische verzoening die er niet was. Hij sprak zich tegen elke vorm van ingrijpen door Israël. En het heeft meer dan tien jaar geduurd voordat de Israëliërs ingrepen. “Als Amerika Iran niet stopt gaan we dat zelf doen”, zei Netanyahu in 2009.  

Meer lezen in Benjamin Netanyahu:
Bibi. My Story. Threshold Editions, 2022.  

Afbeelding: Iraans Nieuwsagentschap Irna, 2015.

Meer lezen over hetzelfde onderwerp:

Over Iran en Israël in Noord Afrika
Het conflict tussen de Palestijnen en Israël draagt bij aan polarisatie in Marokko. Aan de ene kant heeft het land in 2020 banden aangehaald met Israël. Aan de andere kant vragen de mensen zich af wat het nut is van de normalisering als Israël een allesvernietigende oorlog voert tegen de Palestijnen. Benkirane, de woordvoeder van de islamisten, denkt dat wij in oorlog zijn tegen Israël. Volgens hem is Iran het enige land in de regio dat terugvecht. De recente analyse “Of Friends and Foes: Israël and Iran in the Maghreb” van het Duitse instituut SWP beschrijft haarfijn hoe het regime in Marokko weliswaar oprechte sympathie heeft voor de Palestijnse zaak en tegelijk zorgen maakt over de aanwezigheid van Iran in de regio. Maar het maakt ook gebruik van de negatieve perceptie van Israël en van Iran bij het publiek om in sommige gevallen te stoken met de bedoeling de aandacht af te leiden van sociaal-economische problemen, de oppositie te delegitimeren, de vrijheid van meningsuiting te beperken en de veiligheidsdiensten te versterken om zo de macht van de heersende elite te verstevigen.

Documenten over de gijzeling van 1979 in Iran
Op 04 november 1979 heeft een pro Ayatollah Khomeini studentengroep de Amerikaanse ambassade in Teheran bestormd en diplomaten gegijzeld. De gijzeling zou 444 dagen duren en drukt nog altijd een stempel op de betrekkingen tussen beide landen en op de rest van de wereld. Maar het had anders gekund als toenmalige president Jimmy Carter (1924-2024) had ingegrepen zoals zijn adviseurs hebben aangeraden. Dat staat in recent vrijgegeven documenten gepubliceerd door het National Security Archive. De gijzeling van de diplomaten gebeurde kort na de val van sjah Mohammad Reza (1919-1980) die naar Marokko vluchtte voordat hij naar Amerika ging waar Jimmy Carter net aan de macht kwam. Een jaar eerder nog heeft de voormalige president de sjah publiekelijk geprezen als een groot staatsman en zijn land als een oase van stabiliteit in een onrustige regio. De toespraak werd in kringen van de Iraanse oppositie geïnterpreteerd als een voortzetting van de Amerikaanse hulp aan de dictator. De sjah zelf was vol vertrouwen dat hem niets zou overkomen. In een toespraak op 28 juni 1978 zei hij: "Niemand kan mij omverwerpen. Ik heb de steun van de meeste mensen, van alle arbeiders en van zevenhonderdduizend soldaten."

Ebrahim Raïsi, de beul van Iran verongelukt
De Iraanse president Ebrahim Raïsi, een hardliner die de bescherming van de hoogste geestelijke leider van het land geniet, is op 63 jarige leeftijd bij een crash met een helikopter verongelukt. Zijn landgenoten herinneren hem als de slager van 1988 die toezicht hield op de executie van duizenden mensen. Raïsi is in 2021 tot president gekozen te midden van grote inspanningen van zijn land om uranium te verrijken ten einde een atoombom te maken. Een grote aantal drones en raketten is onder zijn bewind op aartsvijand Israël afgevuurd. Afspraken over de atoombom zijn inmiddels met de internationale gemeenschap gemaakt. Maar Israël stond nog altijd hoog op zijn agenda. Zijn harde lijn wordt niet door iedereen gedeeld.

Pleidooi Iran voor onafhankelijkheid Sahara
“Iran vraagt de internationale gemeenschap om het Saharaanse volk te helpen bij de strijd voor de onafhankelijkheid”. Dat zei de Iraanse vertegenwoordiger bij de Verenigde Naties deze week tijdens een hearing over de mensenrechten (externe link naar de video van zijn bijdrage in het Perzisch met een voice over in het Arabisch). Iran is verwikkeld geraakt in een regionale oorlog in buurlanden Irak, Syrië, Libanon, Israël en Jemen. Met de steun voor separatisme in Zuid-Marokko heeft het islamitische regime van Teheran nu ook een nieuw front in het noordwesten van Afrika geopend om de regio verder te destabiliseren. Dat gebeurt onder toezicht van Algerije waar Iraanse diplomaten samenwerken met Polisario, een paramilitaire organisatie gevestigd in dat land.

Over de rol van Qatar in Hamas aanval op Israël
Recent gevonden documenten in Hamas gebouwen onthullen de rol van Qatar om vrede met Israël te dwarsbomen. Hoofdfinancier Qatar ergerde zich aan het Amerikaanse initiatief “Deal of the Century” waarbij de Palestijnen een eigen staat krijgen in ruil voor normalisering met Israël door de buurlanden. Hamas pleegde uiteindelijk de aanslag van 07 oktober 2023 om het proces te dwarsbomen. Dat schrijft de Israëlische zender Canal 12 op basis van de gevonden correspondentie tussen politieke leiders Sinwar en Haniyeh. De belangrijkste punten uit de correspondentie tussen de twee inmiddels geliquideerde leiders...

De export van Iraanse revolutie in de wereld
The Caliph and the Imam  is een publicatie uit 2023 over de strijd om de macht tussen de soenni’s en de sjia’s vanaf het begin van de islam tot vandaag. Goed gedocumenteerd werk met niet eerde gebruikte bronnen waarin Marokko vier keer voorkomt. De eerste keer dat Marokko met de sjia in aanraking kwam was in de 10de eeuw toen een paar vervolgde gelovigen uit het Midden Oosten in regio Souss terecht kwamen. In onze tijd kwam Iran vooral in het Marokkaanse nieuws nadat Imam Khomeini in 1979 het regime van de sjah omver heeft geworpen en de Islamitische Republiek stichtte. Daar heeft Marokko in 2018 de diplomatieke banden mee gebroken wegens vermeende banden tussen Hezbollah in Libanon en Polisario in Algerije. De export van revolutionair geweld is een speerpunt van de buitenlandse politiek van de Islamitische Republiek in Iran. De nieuwe publicatie besteedt er een hoofdstuk aan: Export and Containment of Revolution. In dit PDF document zijn een paar bladzijden vertaald naar het Nederlands. Referentie boek: The Caliph and the Imam. The Making of Sunnism en Shiism. Oxford University Press, 2023.

Day Zero, het begin van de nucleaire winter
Naar nu blijkt heeft de Amerikaanse president Joe Biden in maart 2024 een document ondertekend waarin hij de strijdkrachten van zijn land oproept klaar te staan voor een nucleaire oorlog tegen China, Noord Korea en Rusland. Het bestaan van het document werd pas op 20 augustus via de media bekend gemaakt. In dezelfde maand waarin Biden zijn document ondertekende verscheen er bij Pinguin Publishers een scenario van het leven na een nucleaire oorlog. Het boek van meer dan 300 bladzijden bevat talloze interviews met wetenschappers, verklaringen van medewerkers van het Amerikaanse nucleaire programma en een groot aantal feiten uit archieven die voorheen gesloten waren. Aan de hand van de voorspellingen van geïnterviewden schetst de auteur wat ze Day Zero noemt, het begin van de nucleaire winter. Een paar bladzijden...