Yennayer, een moment van verzoening
Overal in Marokko, van de Middellandse Zee tot aan de Sahara, werd deze week Yennayer voor de tweede keer gevierd. Een oud feest dat onlangs werd erkend net als andere aspecten van de amazigh identiteit die voorheen taboe waren. Ook in de steden aan de westkust hebben mensen op straat gefeest zoals hier voor het gebouw van het parlement in Rabat waar twee bijzondere gasten elkaar hebben ontmoet: Hassan Id Belkassem en Saad Dine Othmani.
Een beknopte biografie van Hassan Id Belkassem is onmisbaar om decennia lang voorwerk te begrijpen dat heeft geleid tot de erkenning van Yennayer. Hij is in 1950 in Tiskatine, een dorp ten noorden van Agadir geboren. In zijn dagelijkse leven is hij advocaat, schrijver en politiek activist. In 1978 heeft hij samen met advocaat Ahmed Adgherni (1947-2020) Vereniging Tamaynut opgericht, één van de eerste organisaties die aandacht vroeg voor taalrechten in Marokko. In 1982 nam hij de verdediging op zich van historicus A.S. Azayku (1942-2004) toen deze terecht stond voor zijn artikelen over de officiële geschiedschrijving.
Id Belkassem was ook de eerste die in 1982 een VN bijeenkomst over de mensenrechten in Tamazight toesprak. Hij maakte hiermee de strijd voor taalrechten in Noord Afrika wereldwijd bekend. In 1991 was hij één van de samenstellers van een manifest over taal en mensenrechten in Marokko. In 1994 heeft Hassan II voor het eerst taallessen op school toegelaten. In 2011 heeft zijn zoon en huidige koning Tamazight als tweede officiële taal in de grondewet aangekondigd. Id Belkassem is auteur van talloze artikelen en vertalingen over taal, cultuur en recht.
De tweede gast op het Yennayer feest in Rabat is niemand minder dan Saad Dine Otmani. Hij is in 1956 in Inezgane ten zuiden van Agadir geboren. Hij is in 1983 als islamitische theoloog afgestudeerd. In 1987 werd hij arts en vanaf 1994 werkt hij ook als psychiater. Hij is een van de oprichters van Vereniging voor de Geschiedenis van Geneeskunde in Marokko. Hij was tussen 1990 en 2003 verantwoordelijk voor de uitgave van tijdschrift Al Furqane voor islamitische cultuur. Hij werd in 1999 actief binnen de islamitische partij PJD. In 2004 werd hij secretaris van de partij en in 2008 partijleider. Othmani zat tussen 1997 en 2016 in het parlement. Hij werd in 2001 vicevoorzitter van de Commissie Buitenlandse Zaken. Na de winst van de PJD werd hij tussen 2017 en 2021 premier van Marokko. Hij heeft zich inmiddels uit de politiek teruggetrokken en weer als arts gaan werken.
Beide personen staan symbool voor de twee meest gewortelde politieke en ideologische stromingen in regio Souss van na de onafhankelijkheid. Id Belkassem vond in de strijd voor taalrechten een middel voor de emancipatie van volk en vaderland. Een roeping waarvan hij op zijn late leeftijd vruchten plukt. 40 jaar geleden nog zat hij vast voor zijn ideeën.
Othmani koos voor religie als middel om politiek te bedrijven. Hij deed het zonder de eigen amazigh oorsprong te vergeten. Ook hij en zijn lotgenoten hebben een prijs betaald. Het regime beschouwde taalactivisten en islamisten als subversief en potentieel gevaarlijk. Maar het is ze beide gelukt om de lange mars van de marge naar het centrum te maken in het nieuwe Marokko dat zich met de eigen geschiedenis en identiteit wil verzoenen.
Afbeelding: Saad Dine Othmani en Hassan Id Belkassem voor het parlement om Yennayer te vieren.
Eerder verschenen artikelen op deze website:
Yennayer, feest om het leven te vieren
Yennayer is een jaarlijks feest dat valt in de tweede week van de maand januari om het nieuwe agrarische seizoen te verwelkomen. Het bijzondere aan dit feest is de avondmaal bereid op basis van lokale producten zoals granen, gerst, maïs, groenten, noten, fruit, kruiden en gedroogde noten. In de Anti-Atlas wordt Urkimen, een soort soep, klaargemaakt. In de vallei van Souss is Tagulla meer bekend. Yennayer is de naam van de maand januari in Tamazight. De oudste bronnen die hier melding van maken dateren waarschijnlijk uit de Middeleeuwen. In de Franse Nationale Bibliotheek (BNF) is een document uit de 14de eeuw bewaard waarin is te zien hoe het jaar in verschillende maanden en activiteit is ingedeeld.
Interview Saad Dine Othmani over Syrië
Update: 05 januari 2024. Voormalige premier Saad Dine Othmani gaf een interview aan zender The Voice waarin hij terug kijkt op de gebeurtenissen in Syrië. Hij was tussen 2012 en 2013 minister van Buitenlandse Zaken. De opstand in Syrië was toen al begonnen. Later werd hij premier van Marokko. In 2020 tekende hij namens de regering een overeenkomst om de banden met Israël te herstellen. Dat werd hem kwalijk genomen, vooral na de oorlog van 07 oktober gestart door Hamas. Othmani denkt dat ISIS door Iran en de Verengde Staten is opgericht. Daarnaast heeft Bashar Al Assad Al Qaeda gevangenen vrijgelaten en naar de grens met Irak gestuurd. Dictatoriale regimes gebruiken Israël om de bevolking te onderdrukken en aan de macht te blijven, zegt hij. Hij vindt het merkwaardig dat democraten in Marokko kritisch zijn op de regering maar nier op Al Assad.