Over Iran en Israël in Noord Afrika

Het conflict tussen de Palestijnen en Israël draagt bij aan polarisatie in Marokko. Aan de ene kant heeft het land in 2020 banden aangehaald met Israël. Aan de andere kant vragen de mensen zich af wat het nut is van de normalisering als Israël een allesvernietigende oorlog voert tegen de Palestijnen. Benkirane, de woordvoeder van de islamisten, denkt dat wij in oorlog zijn tegen Israël. Volgens hem is Iran het enige land in de regio dat terugvecht.

De recente analyse “Of Friends and Foes: Israël and Iran in the Maghreb” van het Duitse instituut SWP beschrijft haarfijn hoe het regime in Marokko weliswaar oprechte sympathie heeft voor de Palestijnse zaak en tegelijk zorgen maakt over de aanwezigheid van Iran in de regio. Maar het maakt ook gebruik van de negatieve perceptie van Israël en van Iran bij het publiek om in sommige gevallen te stoken met de bedoeling de aandacht af te leiden van sociaal-economische problemen, de oppositie te delegitimeren, de vrijheid van meningsuiting te beperken en de veiligheidsdiensten te versterken om zo de macht van de heersende elite te verstevigen.

Iran in de regio

Hoewel de rol van Iran in de regio tot nu toe klein blijft is er wel een reden om zich zorgen te maken. Op 09 juni heeft het pro Iraans Hizbollah in Libanon samen met Arabische nationalisten uit Algerije, Jemen, Jordanië, Egypte en Syrië een Polisario conferentie georganiseerd over 50 jaar strijd voor een eigen Arabisch heimat in Zuid-Marokko.  

Op 14 juni hield de VN ambassadeur van Iran een peidooi voor de onafhankelijkheid van de Sahara. Een maand later, op 05 juli heeft het pro Iraanse Al Hashd Al Asjaabi (الحشد الشعبي) een delegatie uit Algerije in Baghdad ontvangen. De Algerijnen kwamen om te bedelen voor wapens en financiën voor Polisario. Volgens bronnen uit Baghdad nam een hoge functionaris van de Iraans Revolutionaire Garde deel aan de ontmoeting. In dezelfde maand hebben Houthis uit Jemen een nieuw kantoor in Baghdad geopend. Iran lijkt bezig gewapende groepen uit het Midden Oosten en Noord Afrika in Irak te huisvesten. 

Iran controleert vier Arabische hoodfsteden waaronder in Jemen waar Houthis geregeld schepen in de Rode Zee aanvallen om de internationale handel te ontregelen en westerse oorlogschepen te verjagen die doelen in de regio bombarderen. Houthis vallen nu ook schepen in de Middellandse Zee zoals deze reportage van Sky News Arabic (externe link naar YouTube kanaal van de zender) uit juni laat zien. Op 28 juni hebben ze de aanvallen op hun website MMY.YE bevesigd. 

Libanese media Al Akhbar schreef over Houthi’s (externe link naar de Israëlische zender i24News) interesse in Marokko. De suggestie wordt gewekt dat Polisario en of andere Iraanse proxy’s in staat zijn de straat van Gibraltar te blokkeren. In dat geval zullen ook Marokkaanse steden worden getroffen zoals hier in Smara is gebeurd. Polisario moet dan eerst beschikken over de juiste raketten.  

Waarschuwingen

Ondertussen gaan pro Palestijnse demonstraties in westerse steden door. Avril Haines, directrice van het Amerikaans National Intelligence, publiceerde op 09 juli een persbericht (PDF document) waarin ze meent Iraanse agitatoren op social media en tussen de demonstraten op straat te herkennen. 

De beschuldigingen van de baas van de Amerikaanse inlichtingendienst tegen Iran zijn niet nieuw. In 2023 verscheen de uitgebreide studie “The Caliph and the Imam” naar de export van de Iraanse Revolutie sinds 1979 naar de moslim landen. Marokko is tot nu toe buiten bereik gebleven maar dat kan veranderen door de nieuwe geopolitieke ontwikkelingen, zie de  Nederlandse vertaling (PDF document).

Geïrriteerde buren

In Noord Afrika loopt Tunesië sinds de machtsovername door Kaïs Saïed in de voetsporen van Algerije. Hij heeft in 2022 Polisario voorman in Tunis als een staatshoofd ontvangen. Hij brak hiermee met de vijftig jaar oud Tunesische neutraliteit inzake regionale conflicten. Marokko heeft geen ambassadeur meer in Tunis. Een jaar later, op 24 avril heeft hij een bijeenkomst georganiseerd om de mislukte Unie van de Arabische Maghreb (UMA) nieuw leven in te blazen. Marokko werd niet uitgenodigd. De president is boos omdat Rabat “zionisme naar de regio heeft gehaald”. Op 14 juni heeft hij visa afgeschaft voor houders van Iraans passpoort. Officieel wil zijn Ministerie van Handel producten uit Iran bestemd voor Afrika faciliteren. In werkelijkheid kunnen militanten (الشيعة) uit Irak, Libanon en Jemen met een Iraans paspoort het land zonder problemen binnen.

De kans op nieuwe gewapende conflicten in de regio is reëel. Een reden voor Marokko om eigen arsenaal te versterken. Twee bestaande satellieten van Franse Airbus en Thales worden vervangen door spionage satelliet Ofek-13 ter waarde van een miljard dollar. Het bezoek eerder in juli aan Marokko van Amir Peretz, de baas van Israël Aerospace Industries (IAI), lijkt de aanschaf te bevestigen. De deal werd twee jaar eerder gesloten.

Manipulatie

Het regime gebruikt dus het Palestijns-Israëlisch conflict en het imperialisme van Iran voor eigen politieke agenda. Maar kan dat ook gezegd worden over de islamisten? Na de nederlaag van de PJD in de verkiezingen van 2021 heeft Benkirane meermalen zijn afkeuring uitgesproken over de toenadering tussen Marokko en Israël. Direct na de aanval van 07 oktober door Hamas sprak hij zijn steun uit aan de terreurgroep. In een pesconferentie op 08 juli gaat hij een stap verder: “Wij (de moslims) zijn in oorlog tegen Israël.” Met andere woorden, Marokko moet de diplomatieke banden met de Joodse staat verbreken.  

De feiten spreken Benkirane tegen. Ten eerste Israël vecht tegen Hamas die op 07 oktober de oorlog is begonnen. Hamas vertegenwoordigt niet alle Palestijnen. Miljoenen buiten de Gaza strook hebben zich niet bij Hamas aangesloten. Ten tweede Israël vecht niet tegen “de moslims” of “de moslim wereld” (in de taal van de islamisten heet het Oemma, een utopisch religieus gemeenschap dat zich van Tanger tot Jakarta uitstrekt maar zonder politieke eenheid). Het enige moslim land waar Israël tegen vecht is Iran. Dat is het land dat Hamas en Hizbollah militair steunt. Iran is ook het einge moslim land dat Israël openlijk met een nucleaire oorlog bedreigt. 

Al Adl wa Al Ihsane, de andere tak van de islamisten in Marokko, propageert dezelfde narratives en is een stuk agressiever op internet en op straat. De groep zoekt confrontatie met het regime onder het mom van solidariteit met de Palestijnen. De acties lijken op goed ingestudeerde agitprop operaties uit de Sovjet tijdperk maar dan met veel theater zoals in dit stukje van 08 juli in de straten van Tanger.

Al Adl wa Al Ihsane heeft afgelopen februari voor het eerst in haar veertig jarig bestaan in een manifest laten weten de politiek in te willen (PDF). De huidige oorlog tussen Israël en Hamas lijkt een geschenk uit de hemel om zich nadrukkelijk in de kijker te spelen en tegelijkertijd het regime in een kwaad daglicht te stellen.

Prioriteiten

De twee islamitische groepen gebruiken dus ook het conflict om het regime aan te vallen en zichzelf te positioneren als de enige vrienden van de Palestijnen. Maar de solidariteit van de islamisten is selectief. In Syrië heeft het regime van Assad sinds de uitbraak in 2011 van de burgeroorlog donderdduizenden mensen vermoord. In Soedan zijn de laatste maanden honderduizenden mensen dood als gevolg van de burgeroorlog. Miljoenen zijn op de vlucht. Maar er is geen mens op straat die demonstreert. Andre onderdrukte moslims verdienen kennelijk niet dezeldfe solidariteit die de Palestijnen van de Marokkaanse islamisten krijgen. De reden? Er zijn geen Joden bij de moordpartijen in Syrië en Soedan betrokken.  

Benkirane is lovend over de politiek van Iran in de regio. Maar door zijn islamitische ideologie kan hij de omvang van de misdaden van het regime in Teheran niet zien. Hij bekritiseet het regime in Marokko maar ontgaat hem de prioriteit van dit moment. In de kringen van besluitvormers is de nationale veiligheid veel belangrijker. Het land bereidt zich voor om het hoofd te bieden aan nieuwe dreigingen van pro Polisario activisme aangestuurd door de Algerijnen en van de toenemende bemoeienis van Iran in de regio.

Afbeelding: een eenheid van het Marokkaanse leger afgelopen mei tijdens de internationale oefening Flintlock 2024 in West-Afrika. Bron: Moroccan Armed Forces.