Congres PJD partij in teken van retoriek

Politieke partij PJD heeft op 26 april het 9de congres in Bouznika georganiseerd. Het congres staat volgens de partij in het teken van vertrouwen van de kiezers met het oog op de verkiezingen van 2026. Het vertrouwen dat de partij verloor na het verlies in de verkiezingen van 2021. De PJD ging van 125 zetels in 2016 naar 13 in 2021 - van de 395 zetels tellend parlement.

Naast het winnen van het vertrouwen van de kiezers wil de partij ook de banden versterken met pan-islamisten buiten de grens. Er waren gasten uit de buurlanden. Leden van Hamas werden uitgenodigd maar kwamen niet omdat ze geen visa kregen. De terreurorganisatie had wel een video gedeeld en vroeg de islamisten om door te gaan met demonstraties zoals Khaled Mishaal (video) in oktober 2023 heeft gevraagd.

Islamisten uit Jordanië hebben ook opgezegd, waarschijnlijk door het nieuws van deze maand dat de activiteiten van de Moslim Broederschap in dat land volgens het Ministerie van Binnenlandse Zaken verboden zouden worden als gevolg van een vondst van wapens.

Islamisten uit Türkiye zijn wel aanwezig. Gastspreker Bekin Doğan (video) was er namens de partij Rafah (Welvaart). Overeenkomsten en verschillen tussen de PJD en de Turkse islamisten zijn hier de moeite waard om te noemen hoewel het onmogelijk is een volledig beeld te geven gezien de grote verschillen in de politieke geschiedenis van beide landen.

Rafah partij stamt uit de jaren van na de staatsgreep in 1980. Het is de opvolger van de toen verboden MSP partij van Necmettin Erbacan. De eerste deelname aan de verkiezingen van 1984 leverde 4,5% van de  stemmen op. De partij zou later worden verboden en weer onder een nieuwe naam opduiken toen Recep Tayyip Erdoğan burgemeester van Istanboel werd. Het won sindsdien aan populariteit maar blijft omstreden.

Net als in Marokko staan islamisten in Türkiye in dienst van de elite. In Türkiye is dat de oude seculiere kast uit de begin jaren van de republiek. Voor deze elite vormen religieuze groepen een politieke uitdaging. Een oplossing werd bedacht in de vorm van een nieuwe visie op de geschiedenis van het land die wordt samengevat als Türk-Islâm Sentezi, een combinatie van islam en Turkse tradities.

Islam heeft een aantrekkingskracht op Turken, zo schrijft theoreticus Ibrahim Kefesoğlu, omdat er verbanden bestaan tussen de pre-islamitische geschiedenis van Turkse volkeren en het gevoel voor rechtvaardigheid, monotheïsme en de onsterfelijkheid van de ziel (Erik J. Zürcher: Een geschiedenis van het moderne Turkije).

Het toelaten van islamisme in de Turkse politiek had een andere functie. De oude Europees georiënteerde elite verloor vanaf de jaren 1960 de monopolie op het intellectuele debat aan opkomend links. De nieuwe visie van Kefesoğlu bood uitkomst.

Dat is wat er ook in Marokko gebeurde onder de regeerperiode van Hassan II (1929-1999). Islamisten werden toegelaten in de politiek. Ze begonnen onderwijs, media en staatsinstellingen te controleren om de linkse opmars te dwarsbomen.

De islamitische elite in beide landen begon zich langzaam te emanciperen door gebruik te maken van moderne communicatiemiddelen zoals boeken, tijdschriften, cassettebadjes, video, film, radio, forums, congressen, satellietzenders...

Politieke partijen gebaseerd op de islam begonnen langzaam terrein te winnen. Hierbij worden ze geholpen door onvrede onder arme bevolkingsgroepen die de nieuwe markteconomie niet kan bijbenen. Zowel Marokko als Türkiye hebben de vrije markt omarmd. Zonder de hulp van zittende elite in beide landen zouden islamisten waarschijnlijk nooit zo veel stemmen krijgen.

Door verpaupering van het platteland zijn veel mensen naar de steden verhuisd waar ze ten prooi vallen aan propaganda en uitbuiting. De PJD weet het. Het is de enige partij die kiezers tot in de bergen en verre dorpen tijdens de verkiezingscampagne van 2011 wist te bereiken.

Op het poster van het congres van vandaag staat "de waardigheid van de mensen" centraal. Maar de meeste bijdragen gingen over onderwerpen ver weg van zorgen van de kiezers zoals armoede, corruptie, onderwijs, pensioenen, veiligheid, werkeloosheid, zorg...

Een vaak gezien grafitti op de muren van arme wijken in Istanboel tijdens de verkiezingen in de jaren 1990 was “Tek Yol Islam” (De enige weg is de islam). In Marokko werd een soortgelijk slogan geroepen: “La sjarqia, la gharbiya, islamiya islamiya” (Niet oosters, niet westers maar islamitisch). Oosters wil hier zeggen communisme. De Sovjets werden toen net uit Afghanistan verdreven. Met westers bedoelt men kapitalisme dat op instorten zou staan.

Deze slogan kwam uit een brief van de leider van de Moslim Broederschap in Egypte die hij naar de presidenten van de Sovjet-Unie en van de Verenigde Staten stuurde. De boodschap was duidelijk: bekeer je tot de islam want dat is de enige oplossing voor de wereld.

Naast slogans zijn er tegenstrijdige posities die de islamisten in beide landen nemen ten opzichte van internationale vraagstukken. Neem de oorlog in Gaza als voorbeeld en kijk naar hoe ze daarop reageren. Terwijl Türkiye de eigen ambassade in Israël (open sinds 1949) niet heeft gesloten als protest tegen de oorlog vragen activisten van Erdoğan de Marokkanen om niet met de Joden te praten.

Op 08 maart 2022 was de Israëlische president Isaac Herzog op staatsbezoek bij Erdoğan. Hij werd met een militaire muziekband begroet die "Hatikvah" speelde. Een saluut van 21 kanonnen werd uitgevoerd compleet met een erewacht van Turkse soldaten op paarden en in uniform.

In Marokko vragen pro-Palestijnse demonstranten de koning om alle banden met de Joodse staat te breken. Ze verbranden Israëlische vlaggen op straat, roepen op tot boycot van buitenlandse bedrijven en vallen mensen op straat en op Internet aan die hun standpunten niet delen.

De Turkse PJD gastspreker doet hetzelfde op het congres van de partij die het herstel in 2020 van de diplomatieke banden met Israël heeft ondertekend. Ondertussen gaat handel tussen zijn land en Israël gewoon door. Eind 2024 was er 51,1 miljoen dollar aan goederen en diensten verhandeld.

Anderhalf jaar na de oorlog in Gaza is er niets veranderd aan het lot van de Palestijnen. Zowel de PJD als en de Turkse islamisten kunnen daar weinig aan veranderen. Erdoğan moet Israël respecteren zoals de protocollen van zijn land voorschrijven.

Islamisten in Marokko schreeuwen het hardst op maar moeten de grondwet respecteren die de koning de macht geeft om te praten met de Joden. Hij is het staatshoofd van zowel moslims als joden. Dat zijn bijna een miljoen in Israël. Een gemeenschap wiens rechten worden ontkend in naam van de steun aan de Palestijnen. Sommige hebben de banden met hun land van herkomst niet verbroken. Ze dragen nog steeds de Marokkaanse nationaliteit. De retoriek op het congres van de PJD zal daar weinig aan veranderen.

Afbeelding: poster van het 9de congres van de PJD van 26 april 2025.

Meer lezen over hetzelfde onderwerp:

De tragische vergissing van de PJD
De Moslim Broederschap maakt van de Palestijnse kwestie een wereldwijde oorlog tussen de islam en de rest. In een video uit december 2022 geeft Hamas leider Mahmoud Zahar toe dat de strijd tegen Israël niet alleen om de bevrijding van bezet land gaat maar ook om de onderwerping van de rest van de mensheid. De leider haalt een islamitische belofte uit het begin van de islam aan toen overijverige gelovigen hun nieuw geloof aan de wereld wilden opleggen. Volgens hem zal er geen vrede zijn zolang de wet van de islam niet dominant is. De uitspraken van de leider staan op de website van Memri TV.

Erdogan en het einde van Arabisch-islamitisch populisme
Ekrem Imamoglu, de burgemeester van Istanbul, is op woensdag 19 maart gearresteerd op verdenking van corruptie. Critici zijn niet overtuigd van zijn schuld. Erdogan probeert de burgemeester buiten spel te zetten met het oog op de komende verkiezingen. Imamoglu van de republikeinse volkspartij CHP is de enige politicus die Erdogan drie keer in een lokale verkiezing wist te verslaan. Zijn arrestatie stelt de politieke en ideologische tegenstellingen in de Turkse samenleving bloot. Een erfenis uit de begin jaren van de republiek nadat Kemal Atatürk (1881-1938) de Ottomanen aan de kant heeft gezet.