Conflicten in Afrika als oorzaak van immigratie

In een eerder artikel gepubliceerd op deze website is te lezen hoe economische en demografische factoren de toestroom van Afrikanen beneden de Sahara naar Marokko beïnvloeden. In het artikel van vandaag zijn drie soorten conflicten in het continent beschreven die net zo belangrijk zijn bij het ontstaan van volksverhuizingen tussen 1960 en 2018.

In 2020 waren er volgens het Zweede Instituut SIPRI gewapende conflicten in minstens 20 landen beneden de Sahara: Angola, Burkina Faso, Burundi, Kameroen, de Centraal-Afrikaanse Republiek (CAR), Tsjaad, Ivoorkust, de Democratische Republiek Congo (DRC), Ethiopië, Guinee, Kenia, Madagaskar, Mali, Mozambique, Niger, Nigeria, Somalië, Zuid-Soedan, Soedan en Oeganda.

Tien gewapende conflicten hadden een lage intensiteit. Tien anderen waren intense gewapende conflicten: Nigeria, de DRC, Ethiopië, Somalië, Mali, Zuid-Soedan, Burkina Faso, Mozambique, Kameroen en Niger. Het hoge aantal conflicten maakt van het continent de meest instabiele regio van de wereld. 17 landen voor wie Marokko visa heeft afgeschaft hebben met interne en extrene conflicten te maken. De conflicten namen tussen 1960 en 2018 drie verschillende vormen aan:

1. Sommige conflicten beperkten zich tot één land waar verschillende etnische groepen tegen elkaar vechten. Hoewel de gevolgen, door transnationale etnische diversiteit, soms ook door buurlanden werden gevoed. Laatstgenoemden kunnen direct of indirect bepaalde strijdende partijen steunden. Het belangrijkste kenmerk van dit type conflict is dat het zich afspeelde in een "gesloten ruimte". Maar de gevolgen kunnen tot regionale destabilisatie leiden.

Dit was het geval tijdens de Biafra-oorlog (juli 1967-januari 1970), de Congo-DRC-oorlogen tussen 1960 en 1964, de Oegandese oorlogen (1979-1986), het conflict in Zuid-Soedan (1955 tot de jaren 2000), in Liberia (1989-2003), Sierra Leone (1991-2002), Congo-Brazzaville van 1990 tot 2025, Burundi van 1965 tot 2005, Rwanda tussen 1990 -en 994, Kivu vanaf 1996, Ituri sinds 1996 en Somalië van de jaren 1970 tot nu.

Aan de andere kant vormen de Katanga-oorlogen tussen 1960 en 1962 een enigszins ander geval, omdat de afscheiding van Katanga werd ingeperkt door een internationale delegatie van de VN.

2. Meerdere landen zijn betrokken bij dezelfde oorlog. In Noord-Afrika is Algerije sinds de jaren 1990 geconfronteerd met het geweld van islamisten en tegelijk is het land betrokken bij Polisario die in conflict is met Marokko om de Sahara. Mauritanië is deels bij het conflict betrokken. Libië is sinds 2011 in een burgeroorlog verwikkeld en dreigt in twee landen uiteen te vallen.

Er was oorlog in Tsjaad waar ook Soedan, Libië en Frankrijk bij betrokken zijn. De Angola-oorlogen na 1975 werden aangewakkerd door de bemoeienis van Zuid-Afrika, Cuba en de Sovjet-Unie. In Zaïre zijn er nog oorlogen gaande waarbij Oeganda, Rwanda, Burundi, Zimbabwe, Namibië, Angola en Tsjaad een bijdrage aan leveren.

3. Het laatste soort conflict betreft twee landen die tegenover elkaar staan zoals de oorlog van 1963 tussen Marokko en Algerije, Ethiopië en Somalië (jaren 70), Tanzania en Oeganda (1978-1979), Mali en Burkina Faso (1985) en Ethiopië en Eritrea (1998-2000).

Sinds de jaren 1990 heeft Afrika te maken gehad met nieuwe conflicten, vaak in de vorm van een heropleving van oude etnische verdeeldheid die tijdens de koloniale periode op de achtergrond was geraakt maar tijdelijk was opgelost tijdens de Koude Oorlog.

Sinds 1990 heeft etniciteit een comeback gemaakt. In Rwanda, Burundi, Kenia, Ethiopië, Djibouti, Tsjaad, Oeganda, de Democratische Republiek Congo, Zambia, Zuid-Afrika, Angola, Congo, Kameroen, Niger, Liberia, Sierra Leone, Guinee-Bissau, Ivoorkust, Nigeria, de Centraal-Afrikaanse Republiek… overal, is nationalisme teruggekeerd, ontwaakt uit een kunstmatige slaap die tijdelijk een einde had gemaakt aan een lange geschiedenis van conflicten.

Data over conficten in Afrika in: Atlas historique de l’Afrique. Editions du Rocher, 2018.
Kaart: West-Afrika met landen waar gewapende conflicten actief zijn. Bron: SIPRI.org.  

Meer lezen over Afrika:

Memoires van een lobbyist in Afrika
In 2022 verscheen het collectieve werk van een groep historici en journalisten over de invloed van de Fransen in Afrika tussen 1945 en 2020: L’empire qui ne veut pas mourir. Une histoire de la Françafrique. En deze maand verschenen de memoires van de Frans – Libanese lobbyist Robert Bougri: “Ils savaient que je sais tout”. Een aanvulling op de reeds bekende feiten met meer en onbekende details over corruptie in de Franse politiek. Jacques Chirac (1932-2019) won dankzij Afrikaanse donaties ter waarde van tien miljoen dollars. Marokko komt in de memoires voor als handlanger van dictators.