Review: Tachelḥiyt–Frans woordenboek

Het woordenboek behandelt de Tashelhiyt-taal, een van de varianten van de Tamazight (Berbers), die door ongeveer acht tot tien miljoen mensen in Marokko wordt gesproken, de meest gesproken variant. Het woordenboek is van Tachelhiyt naar het Frans. Een zeer omvangrijk werk van meer dan 3000 pagina's, verdeeld in vier delen (4 delen). Het resultaat van vier decennia nauwgezet werk.

De lexicale gegevens voor dit werk werden gedurende bijna veertig jaar verzameld uit een groot aantal publicaties en diverse archieven. Deze gegevens werden door de auteur bestudeerd, geverifieerd en verrijkt met lexicale gegevens uit zijn eigen veldwerk en bijdragen van de Amazigh diaspora in Europa. In dit woordenboek zijn de woorden en de uitdrukkingen in alfabetische volgorde gepresenteerd en geschreven in een duidelijke Latijnse transcriptie.

De betekenissen van woorden en zinnen worden in het Frans gegeven. Alle lexicale gegevens heben een referentie gebaseerd op gepubliceerde en ongepubliceerde werken, diverse studies en documenten, universitaire scripties, archieven en veldonderzoek. De auteur benadrukt dat zijn woordenboek alle referenties nauwgezet bevat zodat de bron van elk woord kan worden getraceerd.

Dit is het eerste uitgebreide woordenboek voor de Tachelhiyt, van belang voor het behoud en de studie van deze taal en de rijke literaire traditie die ermee verbonden is. Kortom, een belangrijk en uniek naslagwerk.

Het woordenboek is bedoeld voor gebruikers en onderzoekers die geïnteresseerd zijn in de Tachelhiyt-taal. De Franse vertaling is vooral relevant voor Franstalige landen, waar Frans wordt gebruikt voor  onderzoek en als academische taal.

Op de vraag waarom Frans antwoordt de auteur dat Frankrijk, samen met Spanje, de voormalige kolonisator was van Marokko. Het heeft in de afgelopen eeuw grote kennis van de taal verworven.

Harry Stroomer doet al jarenlang onderzoek naar de Tachelhiyt. Zijn interesse begon in 1969 tijdens zijn eerste bezoek aan Marokko. Hij kwam er al snel achter dat veel inwoners Tamazight spraken in plaats van Arabisch.

In Nederland had Stroomer die taal nooit geleerd. Vanaf 1985 specialiseerde hij zich in het Tachelhiyt, een van de drie talen die in Marokko worden gesproken: “Na mijn eerste bezoek aan Marokko wilde ik meer leren over de Berbertalen”, legt hij uit. "Ik bezocht de bibliothecaris van het Instituut voor het Moderne Nabije Oosten aan de Universiteit van Amsterdam. Hij verwees me door naar verschillende Franse experts", herinnert hij zich.

De archieven van de overleden Franse Arabist en Amazigh deskundige Arsène Roux (1893-1971) dienden als uitgangspunt voor Stroomer. "In Aix-en-Provence vond ik twee overvolle archiefkasten vol manuscripten, indexkaarten en aantekeningen op stukjes papier. Elk jaar bracht ik daar een maand door om alles te kopiëren en digitaliseren", zegt hij.

Informatie over het woordenboek:

Het Tachelḥiyt–Frans Woordenboek (4 delen) is het werk van Dr. Harry Stroomer, emeritus hoogleraar gespecialiseerd in Afro-Aziatische talen. Het werd op 13 maart 2025 gepubliceerd door De Gruyter Brill in de collectie Handbook of Oriental Studies. Deel 1: Het Nabije en Midden-Oosten.  Het woordenboek is verkrijgbaar onder ISBN 978-90-04-70049-9. Meer informatie is op de website van de uitgever.

Text en interview door Mohamed Saadouni
(Universiteitsbibliotheek Amsterdam en Leiden)